Midden december vorig jaar rakelde PS-voorzitter Paul Magnette het idee op om de Gemeenschappen af te schaffen en het federale België te hervormen op basis van vier gewesten. Daarmee schuift de francofonie een model naar voor om haar greep op Vlaanderen opnieuw te versterken.
België werkt niet meer, zoveel is wel duidelijk geworden met de aanslepende regeringsvormingen op federaal niveau sinds pakweg 2007. De oorzaak ervan is ruimschoots gekend. Vlaanderen en Wallonië groeien steeds verder uit elkaar. Daar bovenop komt nog dat 50 jaar de staat hervormen heeft geleid tot een onontwarbaar kluwen aan instellingen en een totaal versnipperde bevoegdheidsverdeling, wat efficiënt bestuur absoluut onmogelijk maakt.
Het besef dat het zo niet verder kan, is inmiddels ook doorgedrongen tot de ‘staatsdragende’ partijen. Het heeft bij de paars-groene regering geleid tot het in de steigers zetten van een groot palaver over een volgende staatshervorming tegen 2024. En het leidt tot het oplaten van diverse ballonnetjes om invulling te geven aan die volgende staatshervorming. Het is in dat verband dat de PS het idee(her)lanceerde om België om te vormen op basis van een federatie van vier gewestelijke deelstaten(Vlaanderen, Wallonië, Brussel en de Duitstaligen), samen met een versterking van het federale niveau.
2+2
Dit idee van vier gewesten staat volledig haaks op de historische keuze die de Vlamingen tot nog toe voorstonden. Zij hebben er steeds voor gekozen om het federale België op te bouwen op basis van de Gemeenschappen via het 2+2-model. Daarin zijn enkel Vlaanderen en Wallonië volwaardige deelstaten. Voor Brussel en de Duitstaligen hadden de Vlamingen steeds een bijzonder, maar zeker geen volwaardig deelstatelijk, statuut voor ogen. Die keuze is mee ingegeven door de wens om een sterke band met Brussel, onze historisch Vlaamse hoofdstad, te behouden. Die band wordt institutioneel immers gerealiseerd via de Gemeenschappen. De Walen daarentegen, die geen historische relaties met Brussel hebben, kozen voor een federaal België op basis van gewestvorming. Het compromis à la belge dat hieruit voortvloeide is het kluwen van Gemeenschappen en Gewesten dat we vandaag kennen.
Francofone agenda
Dat dit huidige model niet naar behoren functioneert, is natuurlijk een feit. In dat verband lijkt vereenvoudiging op basis van vier gewesten op het eerste zicht misschien wel aantrekkelijk. Maar eigenlijk is dit, zoals de PS het voorstelt, niet veel meer dan een Franstalige strategie om hun greep op België, Vlaanderen én Brussel te versterken. Door alle Gemeenschapsinstellingen af te schaffen, wordt om te beginnen elke zeggenschap die Vlaanderen nu nog langs die weg in Brussel heeft, opgedoekt. Tegelijkertijd wordt de machtspositie van de Brusselse Vlamingen in de Brusselse instellingen fors onderuit gehaald. Het betekent kortom zoveel als het opgeven van Brussel voor Vlaanderen en de volledige uitlevering van onze hoofdstad aan de (Brusselse) francofonie. Bijkomend gevolg daarvan is dat Vlaanderen als deelstaat strategisch gezien nog meer alleen komt te staan tegenover drie deelstaten, wat in de praktijk tot het doortrekken van de minorisering van de Vlaamse meerderheid op deelstatelijk niveau neerkomt.
Miljardentransfers verzekeren
Bovendien koppelt de PS dit model aan een versterking van het Belgische niveau. Dat betekent evenwel dat Vlaanderen ingevolge de Belgische grendelmechanismen (dubbele en bijzondere meerderheden, pariteit ministerraad…) opnieuw voor meer aangelegenheden overgeleverd zal zijn aan de veto’s van de Franstalige minderheid in dit land. En uiteraard is het de Walen ook om de Vlaamse centen te doen. De Franse Gemeenschap zit financieel opnieuw in slechte papieren. Door haar op te doeken en haar bevoegdheden over te dragen aan het Waalse en Brusselse Gewest, komt meteen ook de herfinanciering van de Gewesten op tafel te liggen. En wees er maar zeker van dat de francofonie er daarbij zal voor zorgen dat Vlaanderen verder de Franstalige facturen zal mogen betalen.
Vlaamse collabo’s?
De ideeën van PS-voorzitter Magnette zijn dus erg onaantrekkelijk voor Vlaanderen. Toch zijn er in Vlaanderen partijen die daar intussen kennelijk in meegaan. Nochtans was er lange tijd een Vlaamse consensus om het federale België op basis van de Gemeenschappen op te bouwen. Die visie werd in het Vlaams Parlement in 1999 met de zogenaamde vijf Vlaamse resoluties nog bijna unaniem goedgekeurd. Sindsdien is die consensus evenwel afgekalfd. De Vlaamse linkerzijde is ondertussen helaas opgeschoven richting de francofone visie en dat kan een voor Vlaanderen gevaarlijke evolutie vormen.
Kansen?
Toch hoeven de voorstellen van Magnette niet noodzakelijk over de hele lijn negatief uit te vallen. Indien ze worden bijgestuurd, kunnen ze zelfs kansen voor Vlaanderen bieden. Het opdoeken van de Franse Gemeenschap betekent immers meteen ook het einde van de rechtstreekse band tussen Brussel en Wallonië (de Fédération Wallonie-Bruxelles). Dat kan interessante perspectieven openen voor Vlaanderen bij het gebeurlijk uiteenvallen van België. Alleen moet Vlaanderen er voor zorgen niet zelf uit Brussel te worden gezet en moet het er dus absoluut aan vasthouden daar zijn eigen gemeenschapsbevoegdheden te handhaven. Dat is best wel te verantwoorden vanuit zijn rol als voornaamste geldschieter van de hoofdstad. Ook voor de Brusselse Vlamingen moeten waarborgen worden voorzien. Een asymmetrisch model van dergelijke aard kan dus best wel perspectieven bieden als Vlaanderen het handig speelt.
Niet ons model
Toch moet het duidelijk zijn dat de voorstellen van Magnette dit land nauwelijks beter zullen doen functioneren. Zij gaan immers volledig voorbij aan de grondoorzaak van de crisis van de Belgische instituties, met name het feit dat we in dit land met een Vlaamse en een Waalse democratie zitten die niet meer samen door één deur kunnen. Het vervangen van de huidige Belgische institutionele koterij door een andere Belgische institutionele koterij zal dan ook geen soelaas brengen voor de onbestuurbaarheid van dit land en voor de onderwerping van de Vlaamse democratie aan vreemde, Waalse belangen. Voor het Vlaams Belang blijft er finaal maar één oplossing mogelijk om daar een einde aan te maken: doek België op en geef Vlaanderen zijn vrijheid om zichzelf te besturen middels een onafhankelijke Vlaamse staat. Met Brussel als hoofdstad.